Co to właściwie jest yerba mate?
Yerba mate to suszone liście (często wraz z drobnymi patyczkami) ostrokrzewu paragwajskiego (łac. ilex paraguariensis). Ostrokrzew paragwajski jest rośliną występującą dziko jedynie między 18 i 30 równoleżnikiem w Ameryce Południowej: między Oceanem Atlantyckim na wschodzie do rzeki Paraguay na zachodzie oraz w dorzeczu rzeki Parana i Uruguay. Cały region występowania ostrokrzewu zamyka się w granicach północno-wschodniej Argentyny, Paragwaju i południowej Brazylii. Próby uprawy ostrokrzewu na terenie Azji i Afryki nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Ostrokrzew paragwajski jest rośliną drzewiastą średniej wielkości, pojedyncze okazy mogą osiągać do kilkanastu metrów wysokości. Ilex paraguariensis ma twarde, lśniące liście o ząbkowanych krawędziach - pozostają one zielone na roślinie przez trzy lata. Kwitnie między październikiem, a grudniem. Owocami są niewielkie jagody dojrzewające pomiędzy styczniem, a marcem. Pierwsze zbiory liści są możliwe już po 3 latach od wysadzenia sadzonek.
Ostrokrzew paragwajski jest dopiero w początkowej fazie udomowienia. Obecne formy uprawne niewiele różnią się od roślin dziko rosnących. Jednak od kilkudziesięciu lat trwają intensywne prace hodowlane mające na celu zwiększenie plonu liści i zawartości w nich kofeiny, obniżenie zawartości saponin i zwiększenie odporności na choroby. Na rynku Ameryki Południowej dostępnych jest ponad 200 marek pod jakimi jest sprzedawana Yerba Mate. Każda z tych marek różni się swoim charakterem uzyskanym poprzez inne metody przetworzenia, co ma znaczący wpływ na smak i właściwości naparu. Obecnie ostrokrzew paragwajski jest składnikiem codziennej diety u milionów konsumentów na całym świecie.
Ta „herbata” posiada tyle wartości i składników odżywczych, że teoretycznie można ją traktować jak warzywo. Z racji tego, niektórzy pijący Yerba Mate regularnie określają picie yerby „piciem sałatki”.
Yerba mate dzięki zawartości kofeiny zapewnia:
- niewiarygodnie wysoki poziom czystej energii
- sprawność umysłową
- nie wypłukując zarazem magnezu z organizmu.
Stymulantem tej energii, jest wyjątkowa forma ksantyny (stymulant w kawie). To jak kawa, która jest pozbawiona wszystkich negatywnych właściwości przy zachowaniu tylko tych pozytywnych. yerba mate stymuluje centralny układ nerwowy bez uzależnienia lubjak to często bywa bez uczucia niepokoju. W przeciwieństwie do kawy, yerba mate "nastraja" organizm do lepszego, spokojniejszego snu.
WŁAŚCIWOŚCI YERBA MATEYerba Mate jest spożywana przez miliony ludzi głównie ze względu na walory pobudzające, poprawiające samopoczucie oraz podnoszące wydolność fizyczną i psychiczną. Działanie psychostymulujące i zwiększające wydajność pracy umysłowej Yerba Mate zawdzięcza głównie zawartości kofeiny (od 0,8 do 2,4% w suchej masie) oraz w mniejszym stopniu zawartości teofiliny i teobrominy (0,065-0,5%). Działanie stymulujące Yerba Mate trwa dłużej niż takie samo działanie kawy i nie ma skutków ubocznych typowych dla kawy. Indianie Guarani stosowali Yerba Mate w celu zlikwidowania uczucia głodu, obecnie badania naukowe potwierdziły, że mate łagodzi łaknienie poprzez blokowanie odpowiednich receptorów w mózgu. Z tego powodu jest szeroko stosowana w różnych dietach i kuracjach odchudzających.
Ważnymi składnikami leczniczymi w Yerba Mate są też: tanina (działa ściągająco i przeciwzapalnie), kwas chlorogenowy, kwas kawowy, terpeny, laktony, witaminy (B1, B2, B6, E, C, karotenoidy), minerały – takie jak wapń, fosfor, żelazo, magnez, potas oraz sód. Bardzo ważną rolę leczniczą w Yerba Mate odgrywają polifenole (w postaci flawonoidów), które mają silne działanie przeciwutleniające i zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób onkologicznych (raka) i układu krwionośnego.
Porównanie zawartości antyoksydantów i kofeiny w napojach
Dowiedzione naukowo właściwości zdrowotne yerba mate:
Przeciwutleniające (antyoksydacyjne):
Przeciwutleniacze strzegą przed stresem oksydacyjnym, czyli podwyższeniem poziomu reaktywnych postaci tlenu (RFT) i defektami przez nie wywoływanymi takimi jak: uszkodzenia DNA, nowotwory, choroby układu krążenia i schorzenia wątroby. Yerba mate posiada duże właściwości antyoksydacyjne (przeciwutleniające) poświadczone w licznych badaniach laboratoryjnych np. wyniki badań z 2009 r wykazały, że wyciągi z yerba mate zredukowały oksydację (utlenianie) nienasyconych kwasów tłuszczowych w mysich wątrobach. W badaniach wpływu yerba mate u ludzi stwierdzono podwyższenie poziomu antyoksydantów w osoczu i obniżenie utleniania lipidów (związków tłuszczowych).
Przeciwutleniacze strzegą przed stresem oksydacyjnym, czyli podwyższeniem poziomu reaktywnych postaci tlenu (RFT) i defektami przez nie wywoływanymi takimi jak: uszkodzenia DNA, nowotwory, choroby układu krążenia i schorzenia wątroby. Yerba mate posiada duże właściwości antyoksydacyjne (przeciwutleniające) poświadczone w licznych badaniach laboratoryjnych np. wyniki badań z 2009 r wykazały, że wyciągi z yerba mate zredukowały oksydację (utlenianie) nienasyconych kwasów tłuszczowych w mysich wątrobach. W badaniach wpływu yerba mate u ludzi stwierdzono podwyższenie poziomu antyoksydantów w osoczu i obniżenie utleniania lipidów (związków tłuszczowych).
Antynowotworowe
W badaniach przeprowadzonych na myszach w 2008 r. wykazano, że regularne podawanie yerba mate wzmacnia wytrzymałość nici DNA na rozerwania wywołane nadtlenkiem wodoru oraz wzmaga skuteczność samonaprawy DNA. W badaniach wykazano również, że yerba mate ma działanie chemoprewencyjne (zapobieganie przekształcania się nowotworu w złośliwą formę) oraz niszczycielskie na komórki nowotworowe wątroby (HepG2) in vitro, a także zapobiega rozplataniu helisy DNA (powstrzymuje topoizomerazę II).
Korzystne na cholesterol
Yerba mate zmniejsza odkładanie się złego cholesterolu (LDL) w ścianach naczyń krwionośnych. W grupie badanych ludzi (102 osób przez 40 dni), którzy spożywali 3 razy dziennie napar z zielonej i prażonej yerba mate stwierdzono obniżenie złego cholesterolu (LDL) o 8,7% u badanych z prawidłowym poziomem cholesterolu i o 8,6% u testowanych z podwyższonym poziomem cholesterolu LDL. Również u zwierząt karmionych wysoko tłuszczową paszą, którym podawano yerba mate odnotowano obniżenie złego cholesterolu LDL: u myszy o 31,6%, a u szczurów o 30%.
Test na królikach również sugeruje, że yerba mate może spowalniać postęp miażdżycy. U zwierząt pojonych naparem yerba mate (400 ml dziennie) zanotowano o połowę mniej cholesterolu LDL w tętnicy głównej i zmniejszenie obszarów zmian miażdżycowych o 41% w porównaniu z królikami pojonymi wodą.
Yerba mate chroni aktywność enzymu PON-1 (paraoksonaza-1) występujący w cząstkach dobrego cholesterolu (HDL) i chroniący przed utlenieniem zły cholesterol LDL, który to po utlenieniu sprzyja powstawaniu płytek miażdżycowych. Aktywność PON-1 osłabia postęp miażdżycy, hamując agregację blaszek miażdżycowych. U ludzi po spożyciu 500 ml naparu z yerba mate odnotowano zwiększenie aktywności paraoksonazy o 10%. Na aktywność PON-1 duży wpływ ma kwas chlorogenowy - głównym polifenol zawarty w yerba mate.
Działanie ochronne na serce i układ krążenia
Testy na szczurach wykazały, że yerba mate łagodzi niepoprawne funkcjonowanie mięśnia sercowego wywołane przez niedokrwienie. U kurzych zarodków stymulowanych ekstraktem yerba mate i kofeiną wykazano aktywizację tworzenia nowych naczyń włosowatych i szybszy wzrost embrionu. Sugeruje to możliwość leczniczego wykorzystania yerba mate i kofeiny w niedomaganiach układu krążenia, jednak aby potwierdzić taką zależność potrzebne są dalsze badania. Polifenole zawarte w yerba mate zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób układu krwionośnego.
Wspomaganie odchudzania, zapobieganie otyłości i wpływ na trawienie
Spożywanie mieszanki złożonej z yerba mate, guarany i damiany (Turnera diffusa) zmniejsza częstotliwość opróżniania żołądka o ok. 53% oraz wywołuje sytość przy mniejszej ilości pokarmu.
U badanych z nadwagą po półtora miesiąca picia takiego naparu zanotowano spadek wagi średnio o 5,0 kg, podczas gdy w grupie kontrolnej spożywającej placebo waga spadła o 0,3 kg. Pacjenci nie byli na specjalnej diecie, a napar wypijali 15 min przed posiłkami.
W innych badaniach klinicznych wyniki wykazały redukcję tkanki tłuszczowej. Badani z z nadwagą spożywający yerba mate mieli obniżony współczynnik oddechowy (RQ - Respiratory Quotient), czyli nastąpiło nasilenie spalania tłuszczy. Testy na myszach i szczurach pojonych naparem yerba mate wykazały zmniejszenie predyspozycji do otyłości przy diecie wysoko tłuszczowej. W doświadczeniach in vitro stwierdzono hamujący wpływ yerba mate na funkcjonowanie lipazy trzustkowej (enzym rozkładający tłuszcze), co zmniejsza ilość wchłanianych przez organizm tłuszczów.
Wyniki testu przeprowadzonego w 2001 roku wykazały, że yerba mate wzmaga wydzielanie żółci, czyli wpływa korzystnie na procesy trawienne. Yerba Mate skuteczna jest przy biegunce.
Korzystne w schorzeniach cukrzycowych
W wyniku glikacji (przyłączenie cukrów do białek) powstają związki chemiczne (zwane w skrócie AGEs), które są przyczyną powikłań w cukrzycy. Na przebieg tej choroby największy wpływ ma glikacja hemoglobiny, albuminy, kolagenu i krystaliny. Glikacja kolagenu wywołuje u cukrzyków sztywnienie ścian naczyń krwionośnych, a glikacja krystaliny soczewki oka wywołuje kataraktę. Związki AGEs wpływają niekorzystnie również na miażdżycę, zwyrodnienie plamki oka, chorobę Alzheimera, osteoporozę i chorobę zwyrodnieniowej stawów.
Dowiedziono w testach, że spożywanie naparu z yerba mate osłabia glikację białek (powstawanie związków AGEs), podczas gdy w grupie testowej spożywającej napar z zielonej herbaty nie wychwycono pozytywnego wpływu na redukcję związków AGEs. Na aktywne działanie antyglikacyjne w yerba mate wpływają polifenole: kwas chlorogenowy i kwas kawowy. Silną aktywność przeciwglikacyjną może wywoływać synergiczne działanie wielu substancji zawartych w yerba mate - sugeruje się yerba mate daje lepsze efekty niż związki aminoguanidyny stosowane w klinicznym leczeniu schorzeń cukrzycowych. Ponadto kwas chlorogenowy wpływa na pracę glukozo-6-fosfatazy, która ma wpływ na metabolizowanie glukozy, przez co zmniejsza nadmierne uwalnianie glukozy z wątroby cukrzyków.
Wspomaganie systemu odpornościowego i działanie przeciwko grzybom, bakteriom i wirusom
Badania udowadniają, że Yerba Mate wspomaga system odpornościowy organizmu. Naukowcy twierdzą, że jest to zarówno bezpośrednie działanie przeciwko grzybom, bakteriom i wirusom, jak również podniesienie poziomu ogólnej odporności organizmu. Odżywcze składniki tej rośliny prawdopodobnie odgrywają tu główną rolę, ale możliwe jest także, że inne czynniki mają na to wpływ, stymulując aktywność białych ciałek krwi odpowiedzialnych za system odpornościowy. Badania Instytutu Pasteura, przeprowadzone na ostrokrzewie paragwajskim wykazały jego bardzo ważną rolę w procesie regeneracji komórek ludzkiego organizmu.
Wyciąg z yerba mate skutecznie osłabia rozwój drożdżaka Malassezia furfur, który wywołuje m.in. łupież. Miejscowo stosowany wyciąg z yerba mate mógłby być alternatywnym środkiem na tę chorobę. Triterpenoidy zawarte w ostrokrzewie paragwajskim działają hamująco na pasożytniczego świdrowca amerykańskiego (Trypanosoma cruzi), wywołującego u ludzi i zwierząt chorobę Chagasa.
Inne właściwości
- Ekstrakt z yerba mate hamuje wytwarzanie enzymu HNE niszczącego elastynę i kolagen, a więc przeciwdziała zmniejszaniu elastyczności skóry i powstawaniu rozstępów i zmarszczek. Enzym HNE wywołuje także uszkodzenie tkanki w rozedmie płuc i reumatoidalnym zapaleniu stawów.
- Dzięki właściwościom moczopędnym yerba mate zmniejsza objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) spowodowane zatrzymywaniem płynów i jest bardzo korzystna w przypadku schorzeń dróg moczowych.
- Warto wiedzieć, że yerba mate większa działanie leków przeciwbólowych, np. ibuprofenu i paracetamolu oraz salicylanów.
Niepożądane działanie kofeiny
Zawarta w yerba mate kofeina (średnio od 0,4 do 1,7%, a niektóre źródłach podają zakres od 0,16% do 2,4%) jest środkiem psychoaktywnym z grupy stymulantów i nadmierne jej spożycie może wywołać silne pobudzenie psychoruchowe, kołatanie serca, silne zwiększenie wydalania moczu, nudności, torsje, utratę sił i bezsenność. U zdrowego dorosłego człowieka przedawkowanie może nastąpić po spożyciu 500 mg kofeiny w jednej dawce. Statystycznie taka ilość kofeiny zawarta jest w 2,94 litra yerba mate (17 mg/100ml), jednak w zależności od gatunku i sposobu parzenia ilość kofeiny może być znacznie większa, należy więc unikać spożywania zbyt dużych dawek mocnego naparu z yerba mate w jednej porcji. Początkującym zalecamy rozpoczęcie od zalewania małych ilości yerba mate.
Ciąża, a picie yerba mate
Choć wyniki badań nie wykazały negatywnego wpływu yerba mate na ciążę i rozwój płodu, Food Standards Agency zaleca ograniczenie spożycia kofeiny podczas ciąży do 200 mg dziennie.
Karmienie piersią, a picie yerba mate
Kobietom karmiące piersią zaleca się ograniczenie spożycia yerba mate do 2 sklanek słabego naparu (np. z szaszetek) dziennie. Kofeina wnika do mleka matki i może być powodem nadmiernej pobudliwość dziecka oraz spowodować u niego zaburzenia snu.
Choroba wrzodowa
Niektóre żródła jako przeciwskazanie do spożywania yerba mate wymieniają chorobę wrzodową żołądka. Prawdopodobnie yerba mate może podrażniać i doprowadzić do prefroracji wrzodu. Brak jednak naukowych żródeł takich zaleceń.
Sposób parzenia:
Yerba mate to jedyny z suszów do parzenia, który musi się cały czas moczyć w naparze. Yerba jest podawana w naczynkach zwanych mate. Suszu sypie się od 1/4 do 3/4 pojemności naczynia z którego się siorbie.
Temperatura parzenia to 80 stopni ale są też specjalne odmiany do parzenia na zimno.
Susz zalewa się kilkakrotnie ( 3-4 razy), a spożywana tradycyjnie (matero,porongo,bombilla) raz wsypana, może być "siorbana" przez cały dzień.
Poniżej przykładowe yerba mate dostępne w ofercie sklepu:
Amanda Cytryny - Jest to cytrynowa wersja standardowej Yerby od Amandy. Smak klasycznej Yerba Mate a do tego cytrusowa nuta. To orzeźwiająca cytryna w połączeniu z delikatnymi listkami i gałązkami yerby - rozkosz dla podniebienia. Ta wersja Amandy przyda się, kiedy potrzebujesz łagodnego pobudzenia i wyrazistego smaku. Tak, by wiedzieć, że pije się herbatę wyjątkową - pełną mocy i witamin. Amanda Limon to efekt znamienitej pracy plantacji La Cauchera należącej do polskich emigrantów w Argentynie. Idealna propozycja na lato - do spożywania w terrere (na zimno) z kostkami lodu
Amanda Zioła - Grubo cięta doskonała yerba mate prosto z Argentyny. Aromatyczna mieszanka, która doskonale orzeźwia i pobudza. Amanda Compuesta Con Hierbas to efekt zbioru plantacji La Cauchera, założonej przez polskich imigrantów i współprowadzonej przez Narodowy Uniwersytet w Misiones. Zjawiskowy i aromatyczny kalejdoskop doświadczeń związanych z tą pozycją, nadaję się dla wszystkich bez względu na wiek i stopień wtajemniczenia. Energia i zdrowotność na najwyższym poziomie.
Green Frutas - 90 % mate green, 10% dodatków (ananas, malina, porzeczka czarna - owoc, jagody goji, skórka pomarańczy, liść truskawki, aromat jabłkowy).
Green Tutti Frutti - brazylijska erva mate (92%) oraz dodatki (8 %): suszony owoc jagody czarnej, suszony owoc jeżyny, suszony owoc czarnego bzu, suszony owoc aronii, aromat owoców leśnych.
Green Fuerte
Green Oriental
Green Energia
Green Lemon
Green Mentha - Lemon
Green Despelada
Green Kiwi
Green Mas Energia
Green Papaya
Green Pomelo
Green Fuerte
Green Oriental
Green Energia
Green Lemon
Green Mentha - Lemon
Green Despelada
Green Kiwi
Green Mas Energia
Green Papaya
Green Pomelo
Hawaje
Kaktusowa
Brzoskwinia
Brzoskwinia
Pomarańcza
Miętowa
Organic
Canarias - sproszkowana
